Conférence - Prendre à l'Ennemi Rendre au Vainqueur

Lezing door Xavier Perrot, rechtshistoricus, Universiteit van Limoges, georganiseerd in het kader van de tentoonstelling "Récits décoloniaux. Moeten musea worden afgebrand?

Cultureel erfgoed is altijd al het voorwerp geweest van begeerte, niet zozeer commercieel als wel symbolisch, met alles wat het in zich draagt aan verbeelding en ideologie, of het nu gaat om de triomf van de zegevierende sensor, de ideologische strijd gevoerd door de missionaris, de wetenschappelijke verovering door de geleerde, of de toe-eigening door de verzamelaar en de handelaar. Sinds de Oudheid liggen er verschillende motivaties ten grondslag aan de gedwongen overdracht van cultureel erfgoed.
Deze uiteenzetting zal meer specifiek focussen op de manieren waarop culturele eigendommen werden buitgemaakt tijdens oorlogsperiodes en kolonisatie, en zal proberen licht te werpen op de verscheidenheid van het lexicon van toe-eigening in deze contexten, van wettelijke buit tot verboden plundering. Maar naast het aloude recht om de bezittingen van vijanden en anderen in beslag te nemen, werd er vanaf de 19e eeuw geleidelijk een recht op restitutie gesmeed, dat nu in het middelpunt staat van veel aandacht in musea, in de burgermaatschappij en onder claimende staten. Na de restituties van 1815 na de Franse revolutionaire en keizerlijke veroveringen werd het recht op buit, ius pradae, in heel Europa een steeds meer betwist recht en werd het principe van teruggave van eigendom uitsluitend op basis van de overwinning geleidelijk gelegaliseerd in de vorm van het recht op teruggave aan de oorspronkelijke eigenaar. In de loop van twee eeuwen vormde niet langer de "overwinning" de basis voor teruggave, maar het recht.
De twee kwesties - nemen en teruggeven - gaan hand in hand en kunnen niet worden geanalyseerd zonder terug te kijken op de lange geschiedenis van oorlogspraktijken en de plaats van bepaalde kostbare voorwerpen in conflicten en vervolgens in musea, wat de verontrustende vraag oproept of we deze laatste niet zouden moeten verbranden...

Laat minder zien